Nieuw gekweekte soort al eeuwen geleden uitgestorven
Een gewone kamerplant zou je op het eerste zicht zeggen, de dadelpalm die Israëlische wetenschappers in 2008 aan de wereld presenteerden. Maar voor de wetenschap is het groen in de plastic bloempot van onschatbare waarde. De plant is opgekweekt uit zaad dat in 1963 werd opgedolven in de ruïnes van Masada, een versterkte vestiging die de Joodse koning Herodes liet bouwen op een bergtop niet ver van de Rode Zee. Die streek stond tweeduizend jaar geleden bekend voor haar uitgestrekte dadelpalmbossen en de grote vlezige vruchten waren destijds het belangrijkste exportproduct. Maar tegen de tijd dat de kruisvaarders er 800 jaar geleden passeerden, was de omgeving al herschapen in een kurkdroge woestenij. De enkele dadelpitten die veertig jaar lang op kamertemperatuur werden bewaard in een onderzoekscentrum in Jeruzalem, zijn de enige tastbare getuigen van de plantenrijkdom van weleer.
BeschadigdIn 2006 besloten de vorsers een poging te wagen om het zaad te laten ontkiemen. Maar eerst wilden ze met zekerheid weten hoe oud het was. Daartoe voerden ze een koolstofmeting uit op stukjes pel van twee pitten. Die bleken tussen de 1.995 en 2.110 jaar geleden ontstaan te zijn. Omdat de twee pitten door het onderzoek beschadigd werden; konden ze niet gebruikt worden om een plant uit op te kweken. Daarvoor werd een derde zaad gebruikt dat ontkiemde na 8 weken, de tijd die ook een hedendaagse dadelpit nodig heeft. Een groot succes, want het oudste zaad dat tot nog toe tot leven gewekt werd, was dat van een 1.300 jaar oude lotusbloem. Aanvankelijk zag het er nog even naar uit dat de dadelpalm geen lang leven beschoren zou zijn. De eerste bladeren toonden witte plekken, een teken van mineralentekort. Maar dat euvel raakte verholpen.
GroeienDe plant kreeg 15 maanden de tijd om te groeien, waarna de wetenschappers hem uitgroeven om restjes van het zaadomhulsel van de wortels te onderzoeken. Zo werd aangetoond dat het ontkiemde zaad uit dezelfde periode stamt als de 2 eerder onderzochte pitten. Toen de planten 26 maanden oud was, begonnen de vorsers met DNA-onderzoek. Dat zal moeten uitwijzen of het gaat om een uitgestorven soort.
Het enige wat al vastgesteld werd, is dat de plant de helft van haar genetisch materiaal gemeen heeft met drie verschillende dadelpalmsoorten die nog voorkomen in Marokko, Egypte en Irak. Het zal ook nog minstens 2 jaar duren vooraleer duidelijk is of de dadelpalm van het mannelijke of het vrouwelijke geslacht is. De onderzoekers hopen op dat laatste, omdat het dan makkelijker is om ermee voort te kweken.
In Istral is een dadelpalm opgekweekt uit tweeduizend jaar oud zaad, een nieuw wetenschappelijk record. Bovendien is de kans groot dat het om een boomsoort gaat die al eeuwen was uitgestorven. De pit werd in de jaren '60 ontdekt onder het puin van een fort dat de bijbelse koning Herodes liet bouwen.
